کدام بانو هم مادر امام بود هم همسر امام هم دختر امام

فاطمه دختر امام حسن(ع)، همسر امام سجاد(ع) و مادر امام باقر(ع) است. او از راویان حدیث است و امام صادق(ع) نسبت به او فرمود که از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. فاطمه در واقعه کربلا حضور داشت و به اسارت رفت.

فاطمه دختر امام حسن (ع) از برترین زنان عالم است که به جهت برخورداریی از بسیاری معنویات، در عصر خویش یگانه بوده اند. وی هم دختر امام ، هم همسر امام و هم مادر امام اند و این یکی از ویژگی های تمایز ایشان از دیگر زنان است.

 امام باقر(ع) ثمره ازدواج امام سجاد(ع) و حضرت فاطمه بنت الحس(س) است و به همین جهت هم به هشت ائمه معصومین بعد از امام سجاد(ع) لقب ابن الحسن و ابن الحسین داده شده، به این معنا که نسل ایشان از طرفی مادری به امام حسن (ع) و از طرف پدری به امام حسین (ع) می رسد.

فاطمه ام‌عبدالله۱، پدرش امام حسن(ع) و مادرش أم اسحاق دختر طلحة بن عبیدالله التیمی است۲ ام‌محمد،۳ یا ام عبده۴ از دیگر کنیه‌های او است. در روایتی، جابر می‌گوید نام مادران ائمه را در صحیفه فاطمه دیده است. در این روایت، او ام‌عبدالله دختر حسن بن علی بن ابی‌طالب را مادر امام باقر(ع) می‌داند.۵

او از راویان حدیث است و در منابع روایی، حدیثی از فاطمه بنت الحسن از پدرش امام حسن(ع)، نقل شده است.۶ امام صادق(ع) نسبت به مقام او فرمود که او از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.۷ در منابع تاریخی زمان وفات و محل دفن او مشخص نیست.

ازدواج فاطمه دختر امام حسن

فاطمه ام‌عبدالله با پسر عموی خود، امام سجاد(ع) ازدواج کرد و این اولین ازدواج یک علوی با علوی دیگر بود.۸.به نقل ناسخ التواریخ، فاطمه تنها همسری است که به عقد دائمی امام سجاد(ع) در آمد.۹ ازدواج فاطمه با علی بن الحسین(ع) باعث شد نسل آنان از امام باقر(ع) به بعد، از طرف مادر از امام حسن مجتبی(ع) و از طرف پدر از امام حسین(ع) باشند. این ازدواج سبب شد به امام باقر(ع) لقب هاشمی بین هاشمیین، علوی بین علویین یا فاطمی بین فاطمیین بدهند.۱۰

ثمره این ازدواج فرزند دیگری به نام عبداللّه بود۱۱ که به دلیل حُسن جمال و درخشندگی رخسار «باهر» لقب گرفت.۱۲. عبدالله از برادرش امام محمد باقر(ع) بزرگتر بود و تولی اوقاف پیغمبر(ص) و امام علی(ع) بود.۱۳

حضور در واقعه کربلا

فاطمه بنت الحسن، در واقعه کربلا حضور داشت و همراه باقی‌ماندگان خانواده امام حسین(ع) به اسارت رفت.۱۴

پانویس

۱ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵. ۲ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۲۰. ۳ تاریخ مدینه دمشق، ج۷۰، ص۲۶۱. ۴ اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۹۰. ۵ بحارالانوار، ج۳۶، ص۱۹۴. ۶ سید ابن طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص ۱۳۸. ۷ تواریخ النبی و الآل، الشیخ محمدتقی تستری، ص۹۰. ۸ طبری آملی، دلائل الامامة، ص ۲۱۷ ۹ ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰. ۱۰ اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۹۰ ؛ بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ منتهی الامال، ج۲، ص۱۷۳. ۱۱ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارصادر، ج۵، ص۳۲۵؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۱۱، ص۲۸۳. ۱۲ منتهی الامال، ج۲، ص۱۰۱؛ ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰ ۱۳ منتهی الامال، ج۲، ص۱۰۱؛ ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰ ۱۴ نک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۲۶۱.

منابع

ابن حجر عسقلانی، تهذيب التهذيب، بیروت، دارصادر، بی تا. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، تحقیق علی شیری، دارالفکر، ۱۴۱۵ق. امین، محسن، أعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی‌تا. خوئی، أبو القاسم، معجم رجال الحديث، مؤسسة الخوئي الإسلامية. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص ۲۱۷، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق. قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، موسسه انتشارات هجرت. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه حسن حسن زاده آملی، قم، قائم آل محمد، ۱۳۸۷ش. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ع)، تصحیح جمعی از نویسندگان، بیروت، دار احیاء التراث العربی. مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ ش.

اطلاعات بیشتر در مورد فرمت‌های متنی